درمان اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی»

 

این ایده که حس بویایی می‌­تواند با استفاده از تمرین، بهبود یابد در ابتدا عجیب به نظر می­‌رسد. اما تحقیقاتی که در سال­‌های اخیر انجام شده است، نتایج امیدبخشی به همراه داشته است. همانگونه که انجام تمرینات منظم ورزشی می‌­تواند ماهیچه­‌ها را تقویت نماید، صرف زمان برای بو کردن مواد معطر به صورت منظم می­‌تواند توانایی بویایی افراد را بهبود بخشد.

 مشکل و اختلال بویایی

در سال­‌های اخیر مطالعاتی بر روی بهبود حس بویایی افراد دچار اختلال بویایی به روش تمرین بویایی انجام شده است. برای مثال در سال 2011 جین پلایلی و جین-پیر رویت نشان دادند که یک ناحیه­ از مغز در هر دو  فرآیند تشخیص و تصور کردن یک بوی خاص تحریک می­‌شود. افرادی که در این تحقیق شرکت کردند شامل دو گروه کارشناسان حرفه‌­ای عطر و دانشجویان کالجی در فرانسه بودند. این افراد در دستگاه ام– آر- آی قرار گرفتند و از آنها خواسته شد که بوی موادی که نام آنها در مونیتور روبرویشان ظاهر می­‌شود را تصور کنند. پلایلی و رویت دریافتند که سطح فعالیت مغز با افزایش تجربه بویایی افراد کاهش می­‌یابد. مغز کارشناسان حرفه ای عطر برای تصور کردن بوها به فعالیت کمتری نیاز دارد.

در این تحقیق، توانایی پرورش یافته­‌ی کارشناسان حرفه‌­ای عطر که سا‌‌‌ل­‌های زیادی را صرف بوکردن و آموزش تعداد بی­شماری از انواع بوها نموده بودند، در تصور بوهای مختلف اثبات شد.

 

آیا «تمرین بویایی» می­‌تواند افرادی که دچار اختلال حس بویایی (هایپوسمی) یا فقدان حس بویایی (آنوسمی) شده­‌اند را درمان نماید؟ 

اگر «تمرین بویایی» در مورد افرادی که حس بویایی سالمی دارند، عمل می­‌کند؛ آیا می‌­تواند به افراد مبتلا به هایپوسمی یا آنوسمی نیز کمک کند؟ در اینجا به خلاصه­‌ای از تحقیقاتی که در چند سال اخیر بر روی درمان بیماران مبتلا به اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی» انجام شده است، اشاره می‌­شود.

1.          در سال 2009 پروفسور توماس هامل، مؤسس کلینیک بویایی و چشایی دانشگاه درسدن آلمان، برای نخستین بار تحقیقی انجام داد که در آن تأثیر قرارگیری مداوم و کوتاه مدت در معرض بوهای خاص در یک دوره زمانی 12 هفته‌­ای بر روی توانایی بویایی بیماران آنوسمیک مورد بررسی قرار گرفت.

این مطالعه بر روی دو دسته از بیماران انجام شد: دسته اول کسانی که در اثر تروما (ضربه به سر) و یا عفونت شدید دستگاه تنفس فوقانی دچار آنوسمی شده بودند و دسته دوم کسانی که حس بویایی خود را به دلایل نانشاخته ( ایدیوپاتیک) از دست داده بودند.  

به یک گروه از این بیماران یک برنامه درمانی 12 هفته­‌ای شامل بو کردن ترکیبی از اسانس‌­های خاص دوبار در روز (صبح و عصر) هر کدام به مدت 10 ثانیه داده شد و گروه دیگر تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند. هر دو گروه در ابتدا و انتهای تحقیق با استفاده از تست­‌های بویایی مورد بررسی قرار گرفتند.  

نتیجه تحقیق پروفسور هامل نشان داد که حس بویایی در 30% از بیمارانی که تحت درمان قرار گرفتند، در مقایسه با گروه دوم بهبود قابل توجهی داشته است. این بهبود در هر دو دسته از بیماران آنوسمیک که به دلایل معلوم (تروما یا عفونت) و یا دلایل نامعلوم (ایدیوپاتیک) حس بویایی خود را از دست داده بودند، مشاهده شد.

2.          در سال 2013 پروفسور هینر از دانشگاه درسدن آلمان، تحقیق دیگری بر روی بیماران مبتلا به پارکینسون انجام داد. تحقیقات قبلی نشان داده بودند که درمان­‌های دارویی تأثیری در بهبود عملکرد بویایی بیماران مبتلا به پارکینسون ندارند. در این تحقیق 70 نفر از بیمارانی که به علت بیماری پارکینسون حس بویایی خود را از دست داده بودند شرکت کردند. 35 نفر از این بیماران تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار گرفتند و 35 نفر دیگر به عنوان گروه کنترل، تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند.

نتایج این تحقیق نشان داد که توانایی بویایی بیماران مبتلا به پارکینسون با انجام «تمرین بویایی» به مدت 12 هفته، صورت معنی داری نسبت به گروه کنترل بهبود یافت. 

3.          در سال 2014 تحقیق دیگری توسط پروفسور گیبلر از گروه اتورینولارینگولوژی دانشگاه ژنا آلمان انجام شد. آنها یک گروه از بیمارانی که در کمتر از 24 ماه، حس بویایی خود را در اثر عفونت دستگاه تنفس فوقانی از دست داده بودند، را تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار دادند. نتایج تست­‌های بویایی نشان داد که امتیاز بویایی 79% از این افراد بعد از 32 هفته درمان، بهبود قابل ملاحظه­‌ای یافته است. سن، جنسیت، مدت و شدت اختلال بویایی تأثیری در بهبود اختلال بویایی این افراد نداشت.

این مطالعه نشان داد که «تمرین بویایی» روش مؤثری در بهبود بیماران آنوسمیک به علت عفونت دستگاه تنفس فوقانی می­‌باشد. به نظر می­‌رسد که تداوم درمان در 32 هفته در مقایسه با 12 هفته تأثیر بیشتری در بهبود عملکرد بویایی افراد دارد.

4.          در سال 2014، پروفسور دام از دانشگاه کلن آلمان تحقیقی بر روی بیماران مبتلا به اختلالات بویایی در اثر عفونت انجام داد. نتایج نشان داد که بیمارانی که بیش از 12 ماه از شروع اختلال بویایی در آنها نگذشته است، با احتمال بیشتری (63%) بهبود می­‌یابند. آنها نشان دادند که «تمرین بویایی»، یک روش مؤثر و بی­‌خطر برای درمان اختلالات بویایی پس از عفونت­‌های شدید می‌­باشد.

5.          در سال 2015 پروفسور آلتونداگ از دپارتمان گوش و حلق و بینی بیمارستان استانبول، تحقیقی را انجام دادند که در آن 85 بیمار از سنین 24 تا 68 سال تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار گرفتند. نتایج نشانگر آن بود که قدرت تشخیص بوها در بیماران درمان شده به این روش نسبت به گروه کنترل، افزایش قابل ملاحظه­‌ای یافته است.

 

این موضوع برای کسی که دچار اختلال حس بویایی (هایپوسمی) یا فقدان حس بویایی (آنوسمی) می­‌باشد، به چه معناست؟

درمان موفقیت آمیز اختلالات بویایی هنوز در دوره ابتدایی رشد خود قرار دارد. اما مطالعات پروفسور هامل امیدهایی را برای افرادی که دچار اختلالات بویایی می­‌باشند ایجاد نموده است. ما با اعضای گروه "حس پنجم" در ارتباط هستیم که تجربه­‌های موفقیت­‌آمیزی در شیوه درمان به روش «تمرین بویایی» داشته‌­اند. در برخی مواقع این شیوه درمان با درمان­‌های دارویی همراه بوده است. بسیاری از این افراد، توانایی تشخیص بوهای زیادی از محیط پیرامون خود را به دست آورده‌­اند.

گفته می‌شود که 70% از بیمارانی که توسط پروفسور هامل تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار گرفته­‌اند، هیچ بهبودی در توانایی تشخیص بویایی خود نداشته‌­اند. در حال حاضر اطلاعات کافی از اینکه چرا روش «تمرین بویایی» در برخی از افراد عمل می­‌کند و در برخی دیگر خیر، وجود ندارد. این موضوع ممکن است به میزان آسیب وارده به عصب یا سلول­‌های گیرنده بویایی مرتبط باشد. با این­‌حال مطالعات نشان می­‌دهند که حس بویایی انسان توانایی ترمیم و بهبود دارد. جالب اینکه، سلول­‌های پیش­‌سازی که در بینی وجود دارند، توانایی بازسازی بسیار بالایی دارند و اغلب در تحقیقات از آنها برای ترمیم آسیب­‌های­ سایر بافت‌­های عصبی بدن استفاده می‌­شود. 

به طور کلی روش «تمرین بویایی» نباید به عنوان یک روش جایگزین برای درمان­‌های کلینیکی در نظر گرفته شود، بلکه بیشتر به صورت درمان تکمیلی به همراه برنامه درمانی مورد نظر پزشک، تجویز می‌­گردد. در مورد بیمارانی که هیچ درمانی برای اختلال بویایی آنها وجود ندارد، استفاده از روش «تمرین بویایی» به مدت 12 هفته می‌­تواند تا 30% احتمال بهبودی آنها را به همراه داشته باشد.

 

من از بیماری آنوسمی یا هایپوسمی رنج می­‌برم- چگونه می­‌توانم از روش «تمرین بویایی» استفاده نمایم؟

اولفکترین، یک کیت درمان اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی» است که در آن 4 ماده معطر با ترکیب مشخص وجود دارند. این چهار ماده، سررده­ هرم بویایی و شامل بوهای گلی، میوه‌­ای، ادویه‌­ای و صمغی می‌­باشند. دستورالعمل استفاده از این کیت در داخل بسته­‌بندی آن قرار داده شده است. بیماران دارای آسم یا آلرژی می­‌بایست آن­ را حتماً تحت نظر پزشک استفاده نمایند. توصیه می­‌شود قبل از شروع درمان، حس بویایی بیمار با استفاده از «تست بویایی کامل» مورد ارزیابی قرارگیرد و پس از اتمام دوره درمان (12 هفته)، مجدداً تست بویایی انجام شود تا میزان بهبود بویایی بیمار مشخص شود.

اگر شما تصمیم گرفتید که روش «تمرین بویایی» را خودتان انجام دهید، ما علاقمندیم که از تجربیات شما بشنویم. پس لطفاً از طریق ایمیلinfo[at]smelltest.ir ما را از تجربه درمانی خود مطلع نمایید. ممکن است تجربیات شما برای بیماران دیگر مفید باشد. موفق باشید!