حس بویایی در کودکان

 

حس بویایی به کودک کمک می­‌کند که جهان اطراف خود را کشف کند.

بو کردن مانند مزه کردن و لمس کردن یکی از راه‌هایی است که کودک نوپا با آن محیط اطرافش را کشف می‌کند. کودک نوزاد می­‌تواند نوک پستان مادر خود را با بوی آن پیدا کند و بوی شیر مادر خود را از بوی شیر فرد دیگر تشخیص دهد. حس بویایی در شش ماه اول زندگی کودک بیشترین رشد را دارد و در اوایل دوره کودکی به اوج خود می­‌رسد. به همین دلیل حس بویایی کودکان از والدینشان بهتر است. با این‌حال حس بویایی کودکان چندان قابل اعتماد نیست. کودکان بسیار کوچک نمی­‌توانند بوهای بدی که می‌­توانند خطرناک باشند، مانند بوی سم یا غذای فاسد را تشخیص دهند. اما از دو سالگی به بعد کودک می‌تواند بوهای زننده مانند بوی پوشک آلوده خود را تشخیص دهد.

حس بویایی به تحریک حس چشایی کودک کمک می کند.

حس بویایی و چشایی ارتباط خیلی نزدیکی به هم دارند، زیرا هر دوی آنها بخشی از سیستم حواس شیمیایی اند، که از هزاران سلول­ حسی خاص تشکیل شده است. استشمام بوی خوش غذاها و نوشیدنی‌ها، تمایل به خوردن آنها را ایجاد می کند و در سایر فعالیت­‌های حیاتی مانند بلع، هضم و جذب تأثیرگذار است. کودکان نیز مانند بزرگسالان، به بوی خوش کلوچه­‌های پخته اشتیاق نشان می­‌دهند، حتی قبل از اینکه یکی از آنها را به دست آورند. کودکان دچار اختلالات بویایی عموماً مشکلات تغذیه­‌ای و کاهش وزن دارند.

 

حس بویایی به شکل گیری خاطرات کودک کمک می کند.

وقتی که بوی جعبه مداد شمعی را حس می‌کنید، چه چیزی برای شما تداعی می‌شود؟ آیا خود را تصور نمی‌کنید که روی شکم دراز کشیده‌اید و دارید یک نقاشی را رنگ می‌کنید؟ مغز انسان می‌تواند از اطلاعات زیادی برای ضبط خاطرات استفاده کند. اما بوها مهم‌ترین نقش را در حفظ و به یادآوری خاطرات دارند. به همین دلیل کودکان در مهد کودک با حس کردن بوی روسری مادر خود آرام می­‌گیرند.

 

حس بویایی در حفظ ایمنی و سلامت کودک نقش اساسی دارد.

حس بویایی دیده‌بان تمام مواد شیمیایی است که از طریق هوا وارد بدن می‌شوند. تشخیص بسیاری از مخاطرات مانند آتش‌سوزی، نشت گاز و غذای فاسد با بو کردن آنها امکان‌پذیر است. در این مواقع، کودک اولین هشدار خطر را از سیستم بویایی خود دریافت می­‌کند. این هشدار به کودک کمک می­‌کند تا از منشاء بو فاصله گرفته و به آن نزدیک نشود. با این‌حال کودکان در سنین کم، نیاز به آموزش نحوه واکنش در موقعیت­‌های مخاطره آمیز دارند. کودکان دچار اختلال بویایی در مواجهه با موقعیت‌های مخاطره آمیز، بسیار آسیب پذیرتر از کودکان سالم می‌باشند.

 

حس بویایی در برقراری روابط اجتماعی کودکان اهمیت دارد.

یک ویژگی منحصر به فرد سیستم بویایی، ارتباط ان با مدار لیمبیک مغز است. نورون‌های دریافت کننده‌ی بو که در اپیتلیوم بویایی قرار دارند، فقط دو سیناپس با آمیگدال و کورتکس انتورینال فاصله دارند. بنابراین می­‌توان توضیح داد که چرا بوها احساسات، حالات و رفتار انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اختلال بویایی بر روی رفتارهای فردی و اجتماعی کودکان و توانایی برقراری ارتباط آنها با دیگران تأثیرگذار است.

وجود اختلالات بویایی می‌تواند یک نشانه از بیماری‌­های عصبی- روانی در کودکان باشد.

 اختلال بویایی یک نشانه اولیه برای تشخیص بسیاری از بیماری­‌های عصبی- روانی از جملهADHD، اختلالات طیف اوتیسم، اسپرگر، اختلالات اضطرابی، افسردگی و شیزوفرنی می­‌باشد.  

ارزیابی حس بویایی در کودکان

ارزیابی حس بویایی کودکان در سنین زیر 3 سال بسیار دشوار است. اما کودکان از سه سالگی به بالا به خوبی به تست‌های بویایی پاسخ می­‌دهند. علی­‌رغم اهمیت حس بویایی در کودکان، در کشور ما حس بویایی به طور معمول در معاینات سلامت کودکان مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد. اختلالات بویایی اگر در سنین پایین مورد شناسایی قرار گیرند، احتمال بیشتری برای پاسخگویی به راهکارهای درمانی دارند. انجام تست­‌های ساده بویایی از سنین 3 تا 10 سال، تشخیص بیماری‌­های مرتبط با بویایی کودکان را به راحتی امکان پذیر می­‌نماید.

چرخ و فلک بوها  یک تست بویایی بسیار ساده است که به صورت بازی طراحی شده است. در این تست 9 بوی استاندارد قرار داده شده است. از کودک خواسته می‌شود که پس از بو کشیدن برچسب قهوه‌ای رنگ، یکی از چهار گزینه‌ی مجاور آن را انتخاب نماید. بر اساس تعداد پاسخ­‌های صحیح کودک مشخص می‌شود که حس بویایی او نرمال است یا اینکه دچار اختلال بویایی می‌باشد. 

مطالب مرتبط:

حس بویایی در کودکان

اثر تغذیه مادر بر بویایی کودکان

اثر چاقی بر بویایی کودکان