روش های تشخیص اختلالات بویایی
برخلاف حواسی چون بینایی و شنوایی که عملکرد آنها با تکنولوژی های پیشرفته و دقت بسیار زیادی قابل ارزیابی میباشد، تشخیص مشکلات حواس بویایی و چشایی اغلب بسیار دشوار است. روشهای مختلفی برای ارزیابی حس بویایی طراحی شده است که مهمترین آنها عبارتند از:
- روشهای سایکوفیزیکی مانند تستهای تشخیص بویایی
- روشهای الکتروفیزیولوژیکی مانند الکترواولفکتوگرام
- روشهای سایکوفیزیولوژیکی مانند تغییرات کاردیووسکولار
- روشهای تصویربرداری مانند اسپکت و فانکشنال ام- آر- آی
از بین این روشها، تستهای تشخیص بویایی به عنوان روشهای دقیق، سریع و کم هزینه به طور گسترده در مراکز درمانی و تحقیقاتی دنیا مورد استفاده قرار میگیرند.
1. آزمون تشخیص بویایی ایران (Iran Smell Identification Test)
آزمون تشخیص بویایی ایران»، نسخه ایرانی «تست تشخیص بویایی پنسیلوانیا» است و به صورت یک تست بسیار ساده طراحی شده است. با انجام این تستتوانایی افراد در افتراق بوهای مختلفارزیابی میگردد، به این ترتیب که از فرد خواسته میشود بوهای موجود در تست را بو کرده و یکی از چهار گزینه را انتخاب نماید. با این تست ساده مشخص میشود که مسیر انتقال مولکولهای بویایی در بینی باز است، مخاط و سلولهای گیرنده بویایی سالم هستند، سیستم عصبی سیگنال را انتقال میدهد و فعالیت پردازش بوها در مغز به درستی انجام میشود و در مجموع عملکرد سیستم بویایی فرد نرمال است.
«آزمون تشخیص بویایی ایران»در دو نوع عرضه میشوند:
تست بویایی سریع:این تست دارای 6 بوی استاندارد ایران است و میتواند در کمتر از یک دقیقه تشخیص دهد که حس بویایی فرد نرمال است یا دچار اختلال میباشد. این تست برای ارزیابی اولیه حس بویایی و تعیین افراد دارای اختلال بویایی مناسب است.
تست بویایی کامل:این تست دارای 24 بوی استاندارد ایران است. در صورتی که با انجام تست بویایی سریع مشخص شد که فرد دچار اختلال بویایی است، با استفاده از تست بویایی کامل میتوان در کمتر از 10 دقیقه حد اختلال بویایی را تعیین کرد. نتیجه این تست عملکرد بویایی افراد را به صورت کمی از عدد صفر تا 24 امتیازبندی مینماید که بر اساس آن نوع اختلال شاملآنوسمی کامل، هایپوسمی شدید، هایپوسمی خفیف و نرموسمی تشخیص داده میشود.
«آزمون تشخیص بویایی ایران»، در جامعه آماری شامل 577 نفراستانداردسازی شده و نتایج آن در ژورنال بین المللیChemosensory Perception چاپ شده است.این محصولدارای پروانه ساخت وزارت بهداشت و گواهینامه ثبت اختراع میباشد وجوایز متعدد علمی از جمله جایزه بخش ابداعات و اختراعات بیست و یکمین جشنواره رازی در سال 1394 را دریافت نموده است.
2. تست آستانه بویایی (Smell Threshold Test)
این تست برای تعیین حد آستانهی بویایی افراد (کمترین غلظتی از بو که فرد میتواند شناسایی کند) به کار میرود و با استفاده از آن میتوان اختلالات هایپوسمی و هایپروسمی را تشخیص داد. تست آستانه بویایی شامل یک سری محلول رقیق شده فنیل بوتیل الکل در حلال بدون بوی پروپیلن گلیکول است. در این تست غلظتهای مختلف این محلول مکرراً به فرد داده میشود. هر بار از یک ماده بدون بو در کنار ماده بودار استفاده میشود و از فرد سؤال میشود که کدام یک از این دو، بوی قویتری دارند. به این ترتیب پیش فرضهای ذهنی، کمتر در نتایج تست وارد میشوند. هر بار که شخص نتواند بو را تشخیص دهد، بوی قویتر به وی داده میشود و اگر حضور بو را درست شناسایی کند، بوی با غلظت کمتر داده میشود. پس از چند بار تکرار تست به صورت پلکانی، میانگین اعداد به دست آمده به عنوان حد آستانه بویایی گزارش میشود.