حس بویایی نابینایان، تفاوتی با افراد معمولی ندارد؛ بلکه حتی آستانه‌ی تشخیص بو در آن‌ها، پایین‌تر از سایرین است.

در باور مردم اینگونه معروف شده است که افرادی که از بدو تولد، نابینا هستند، به جبران از دست دادن قوه‌ی بینایی، دارای توانایی‌های حسی خارق العاده‌ای خصوصا در زمینه‌ی بویایی می‌باشند.

محققان کانادا و فرانسه در سال 2010 طی تحقیقی، به مطالعه‌ی درستی این عقیده پرداخته‌اند.

این تحقیق با دو هدف بررسی حس بویایی و نیز آگاهی از این ادراک، بین افراد نابینای مادرزادی و افراد سالم انجام شده است. برای دستیابی به این اهداف‌، دو گروه از افراد انتخاب شدند که در یکی از آن ها 11 نفر مبتلا به نابینایی مادرزادی (شامل 4 زن) و در گروه دوم (گروه کنترل) ، 14 نفر بدون مشکل بینایی (شامل 8 زن) حضور داشتند. هیچ کدام از شرکت کنندگان تاکنون، سابقه‌ی روانی، تغییر شکل بینی، شکستگی، انسداد یا آلرژی، قرار گرفتن مکرر در معرض مواد شیمیایی، مصرف داروهای استنشاقی غیر پزشکی، بیماری های عصبی و مشکلات تنفسی که می توانند بر نتیجه آزمایش موثر باشند، نداشته اند.

در این تحقیق، از تست Sniffin’Sticks برای تعیین 3 مشخصه‌ی آستانه‌ی بویایی، توانایی افتراق بوهای مختلف از یکدیگر و نیز توانایی تشخیص بوها استفاده شد. ضمن اینکه برای تشخیص میزان آگاهی افراد نسبت به حساسیت بویایی در خود، از پرسشنامه‌ی ویژه‌ای، به نام مقیاس آگاهی بو (OAS) کمک گرفته شد. این پرسشنامه شامل 34 سوال بود، که به کمک آن‌ها میزان توجه افراد به بوهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. شرکت کنندگان برای پاسخ به هر سوال باید از میان گزینه های "همیشه"، "اغلب"، "گاهی"، "به ندرت" و "هرگز"، یکی را انتخاب می‌کردند. بیشترین امتیازات در پرسشنامه‌ی نابینایان، مربوط به سوالاتی بوده است که درباره‌ی تشخیص بوی بدن افراد و عطرها پرسیده شده است.

برخی از این سوالات را در ادامه مشاهده می‌کنید:

1. هنگامی که شما به خانه‌یشخص دیگری وارد می شوید، آیا به این که آن‌جا چه بویی می‌دهد توجه می‌کنید؟
2. زمانی که یکی از آشنایان شما بوی متفاوتی نسبت به قبل داشته باشد (مثلا به خاطر استفاده از یک عطر جدید)، آیا شما بلافاصله متوجه می‌شوید؟
3. آیا شما به عطر یا دئودورانتی که دیگران استفاده می‌کنند توجه می‌کنید؟
4. آیا شما اولین کسی هستید که بوی غذای فاسد درون یخچال را تشخیص می‌دهد؟
5. هنگامی که یک نفر از عطر خوشبویی استفاده کند که شما به آن علاقه دارید، آیا تصور می‌کنید که او فردی جذاب است؟
6. افراد در حساسیت به بوهای گوناگون با هم متفاوتند. مثلا ممکن است بویی که سایرین به آن اهمیت نمی‌دهند، برای یک نفر غیر قابل تحمل باشد. شما حساسیت خود به بوها را تا چه حد ارزیابی می‌کنید؟
7. تا چه اندازه به بوی تمیزی ملافه‌ی خود اهمیت می دهید؟
8. تا چه اندازه برایتان مهم است که همسرتان بوی خوبی بدهد؟
9. تا چه اندازه، بوها در زندگی روزانه ی شما مهم هستند؟

این تحقیق نشان داد که در دو مشخصه‌ی تمیز دادن بین بوهای مختلف و نیز تشخیص بوها ، میان افراد سالم و نابینا تفاوت معنی‌داری وجود ندارد؛ در حالی که آستانه‌ی بویایی نابینایان، نسبت به افراد سالم به طور مشخص، پایین تر است.

به علاوه، بررسی پرسشنامه‌ها نشان داد که نابینایان، نسبت به حس بویایی خود، آگاهانه تر رفتار می‌کنند و به عبارتی از این حس، بهتر بهره می‌گیرند. به این ترتیب می توان اینگونه نتیجه گرفت که با وجود آستانه‌ی بویایی کمتر، علت اینکه چرا نابینایان از حس بویایی خود آگاهانه تر استفاده می کنند، این است که آن‌ها برای شناخت محیط پیرامون و اشخاص، خیلی بیشتر از افراد سالم از حس بویایی خود کمک می‌گیرند و بسیار به آن، متکی هستند.

منبع:

Beaulieu-Lefebvre, Mathilde, et al. "Odor perception and odor awareness in congenital blindness." Brain research bulletin 84.3 (2011): 206-209.